Οι καταπατητές των Αθηνών 2/4

Η κυ­ρί­ως πε­ρί­ο­δος των α­γο­ρα­πω­λη­σιών / Σε­πτέμ­βριος - Δε­κεμ­βριος 1830.


Έγραφε ο Ι. Κα­πο­δί­στριας στον Ευ­νάρ­δο στις 8/20 Σε­πτεμ­βρί­ου 1830. «Τα γε­γο­νό­τα των η­με­ρών αρ­κούν για έ­ναν αιώ­να.». Όμως για την μορ­φή της γαιο­κτη­σί­ας στην Ατ­τι­κή και για την τύ­χη της Ατ­τι­κής γης τα γε­γο­νό­τα των η­με­ρών ε­κεί­νων άρ­κε­σαν και αρ­κούν μέ­χρι και σή­με­ρα. Η Ελ­λη­νι­κή ε­πι­τρο­πή από τους Σπ. Κα­λο­γε­ρό­που­λο, Κων/νο Μά­νο και Ιω­άν­νη Μίσ­σιο έφθανε στην Α­θή­να γύ­ρω στις 20 Αυ­γού­στου του 1830. Η ει­κό­να που πα­ρου­σί­α­ζε ο τό­πος της Ατ­τι­κής ή­ταν ει­κό­να ε­ρή­μω­σης και κα­τα­στρο­φής. Α­πό τα 1238 σπί­τια που είχε η πόλη της Α­θή­νας το 1822 μό­λις 300 στέ­κο­νταν α­κό­μη όρ­θια και αυ­τά σε α­θλί­α κα­τά­στα­ση.

Μεγάλο μέ­ρος των ε­λαιο­δέν­δρων καμ­μέ­νο,τα χω­ρά­φια χέρ­σα, η κτη­νο­τρο­φί­α α­νύ­παρ­κτη. 300 πε­ρί­που άτακτοι, αλ­βα­νοί και τούρ­κοι κα­τεί­χαν το κά­στρο της Α­κρό­πο­λης κά­τω από τις διαταγές του φρού­ραρ­χου (σι­λι­χτά­ρη στα τούρ­κι­κα) Γιου­σούφ Μπέ­η, δεν α­σκού­σαν ό­μως διοί­κη­ση και έ­λεγ­χο σε ό­λη την Ατ­τι­κή α­φού στα Μέ­γα­ρα υ­πήρ­χε ελ­λη­νι­κό στρα­τό­πε­δο, υ­πό τoν Ι. Ρά­γκο που α­σκού­σε τον έ­λεγ­χο στην γύ­ρω πε­ριο­χή. Κά­τω από αυτές τις συν­θή­κες οι πρώτοι και τολ­μη­ρό­τε­ροι Α­θη­ναί­οι άρ­χι­ζαν σι­γα-σι­γά να ε­πι­στρέ­φουν στην πα­τρο­γο­νι­κή γή. Οι τούρ­κοι Α­θη­ναί­οι που είχαν ε­γκα­τα­λεί­ψει την πό­λη από το 1822 έ­κτο­τε δεν εί­χαν ε­πι­στρέ­ψει αλλά μέ­ρος από αυ­τούς άρ­χι­σε να ε­πι­στρέ­φει για να πω­λή­σει τα κτή­μα­τα του.
.Οι πρώ­τοι έλ­λη­νες αγοραστές τουρ­κι­κών κτη­μά­των ή­δη εί­χαν εμ­φα­νι­σθεί στην Α­θή­να α­πό τον Ιούλιο του 1830. Οι α­γο­ρα­στές των τουρ­κι­κών κτη­μά­των στης Ατ­τι­κής δεν προ­σέ­τρε­ξαν μα­ζι­κά στην Α­θή­να αμέσως με την ά­φι­ξη της ε­πι­τρο­πής. Μέ­χρι την 9 Σε­πτεμ­βρί­ου 1830, δηλ. γύ­ρω τις δύ­ο ε­βδο­μά­δες από τό­τε που η ε­πι­τρο­πή ήλ­θε στην Α­θή­να, είχαν γί­νει μό­νο 55 πω­λη­τή­ρια α­ξί­ας μόνον 55.100 γρο­σί­ων, και μά­λι­στα τα πε­ρισ­σό­τε­ρα από αυ­τά εί­χαν γί­νει προ της α­φί­ξε­ως της ε­πι­τρο­πής στην Α­θή­να.Υ­πήρ­χε α­κό­μη και­ρός για την Ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση για να αγοράσει την γη της Ατ­τι­κής από τους τούρ­κους για λογαριασμό του ε­θνους. Ο Ι. Κα­πο­δί­στριας α­πευ­θύν­θη­κε στον Ευ­νάρ­δο στις 8/20 Σε­πτεμ­βρί­ου 1830, ζη­τώ­ντας δά­νειο , ο δε Ευ­νάρ­δος στις 7 Σε­πτεμ­βρί­ου 1830 εί­χε α­πευ­θυν­θεί στον Βα­σι­λιά της Γαλλίας Λου­δο­βί­κο για το ί­διο ζή­τη­μα, και με­τέ­πει­τα ο Ευ­νάρ­δος α­πευ­θυν­θη­κε στις 9 Νο­εμ­βρί­ου 1830 πρός την συν­διά­σκε­ψη του Λον­δί­νου για το ί­διο ζή­τη­μα .
Η α­πά­ντη­ση που ει­σέ­πρα­ξε ή­ταν αρ­νη­τι­κή. Ήταν φα­νε­ρό ό­τι οι τρεις δυνάμεις δεν πο­λυε­πεί­γο­ντο για την εκ­κέ­νω­ση της Ατ­τι­κής και της Ευ­βοιας από τους τούρ­κους, πο­λύ δε περισσότερο δεν πο­λυεν­διε­φέ­ρο­ντο για το αν η Ατ­τι­κή, που στο μυα­λό ό­λων προ­ο­ρί­ζε­το για πρω­τεύ­ου­σα του νέ­ου ελ­λη­νι­κού κρά­τους, θα εί­χε έστω και πι­θα­μή δη­μό­σιας γης.

Παρ ό­τι οι α­γο­ρα­πω­λη­σί­ες δεν εί­χαν στην ου­σί­α αρ­χί­σει α­κό­μη, ή­δη από τον Σε­πτέμ­βριο του 1830, ε­νε­φα­νί­σθη­σαν τα πρώ­τα προ­βλή­μα­τα σε σχέ­ση με την λει­τουρ­γί­α της ελ­λη­νι­κής ε­πι­τρο­πής, τις αρ­μο­διό­τη­τες της και κυ­ρί­ως την ου­σί­α αλ­λά και την δια­δι­κα­σί­α κα­τά την οποία θα ε­νε­το ο έ­λεγ­χος και η ε­ξέ­τα­ση της νο­μι­μό­τη­τας των α­γο­ρα­πω­λη­σιών. Κυ­ρί­ως οι έλληνες α­γο­ρα­στές φαί­νε­ται ό­τι ε­φο­βού­ντο την πε­ρί­πτω­ση μη α­να­γνω­ρί­σε­ως της νο­μι­μό­τη­τας των α­γο­ρών τους. Διε­μαρ­τυ­ρή­θη­σαν στους τούρ­κους πω­λη­τές και αυ­τοί με την σει­ρά τους διε­μαρ­τυ­ρη­θη­σαν πρός τον Χα­τζη Ι­σμα­ήλ Μπέ­η. Αυ­τός μη βλέ­πο­ντας προ­σέ­λευ­ση α­γο­ρα­στών πρό­τει­νε στην ελ­λη­νι­κή πλευ­ρά τρεις λύ­σεις.
Α) να α­γο­ρά­ση η ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση ό­λα τα κτή­μα­τα σε τι­μή και σε προ­θε­σμί­ες πλη­ρω­μής που θα ε­συμ­φω­νού­ντο.
Β) να α­γο­ρά­ση η ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση τα με­γά­λα κτή­μα­τα των τούρ­κων (δηλ. τζι­φλί­κια, δά­ση, χω­ριά ο­λό­κλη­ρα κτλ) και να α­φή­ση να πω­λη­θούν τα υ­πό­λοι­πα πα­ρά των ι­διω­τών τούρ­κων με ά­με­ση ό­μως ε­πι­κύ­ρω­ση και α­να­γνώ­ρι­ση της νο­μι­μό­τη­τας των πω­λή­σε­ων.
Γ) να α­να­λά­βη η ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση την πώ­λη­ση ό­λων των κτη­μά­των λαμ­βά­νο­ντας ως α­μοι­βή ή προ­μή­θεια
το 1/10 ή και το 1/5 της ό­λης α­ξί­ας των πω­λή­σε­ων.
Α­ξιο­λο­γώ­ντας την πιό πά­νω πρό­τα­ση βλέ­που­με ό­τι ο ή­δη α­πό την αρ­χή των α­γο­ρα­πω­λη­σιών των ο­θω­μα­νι­κών ι­διο­κτη­σιών της Ατ­τι­κής α­πα­σχο­λού­σε τους τούρ­κους πω­λη­τές αλ­λά και τους έλ­λη­νες α­γο­ρα­στές η πε­ρί­πτω­ση να μην επικυρώσει ή ελ­λη­νι­κή πλευ­ρά τις α­γο­ρα­πω­λη­σί­ες των με­γά­λων κτη­μά­των της Ατ­τι­κής. Α­κό­μη η ι­διό­τυ­πη ι­διο­κτη­σια­κή και νο­μι­κή κατάσταση των με­γά­λων κτη­μά­των πρέ­πει να ή­ταν κύ­ριος λό­γος για την α­νη­συ­χί­α αυ­τή.

Ο Σε­πτέμ­βριος του 1830 υ­πήρ­ξε μήνας κα­θο­ρι­στι­κός για την ε­ξέ­λι­ξη των α­γο­ρα­πω­λη­σιών στην Ατ­τι­κή το 1830-1831. Παρ ό­τι δεν έ­γι­ναν αγορές σε με­γά­λη έ­κτα­ση εί­ναι ο μή­νας κατά την ο­ποί­ο κα­θο­ρί­στη­κε και μορ­φο­ποι­ή­θη­κε η ό­λη δια­δι­κα­σί­α κα­τά την ο­ποί­α θα ε­γί­νο­ντο οι α­γο­ρα­πω­λη­σί­ες. Στα πρώ­τα πα­ρά­πο­να των Ελ­λή­νων α­γο­ρα­στών για την αρ­γο­πο­ρί­α των ε­πι­κυ­ρώ­σε­ων η Ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση α­πά­ντη­σε με τον ο­ρι­σμό ει­δι­κού πλη­ρε­ξου­σί­ου αρ­μο­δί­ου για την ε­πι­κύ­ρω­ση των πω­λη­τη­ρί­ων και με την α­πο­στο­λή του στην Α­θή­να. Με αυ­τό τον τρό­πο ο Ι. Κα­πο­δί­στριας ε­πε­τυγ­χα­νε δύ­ο στό­χους
Α) να δηλώσει την πρό­θε­ση του για ε­πι­τά­χυν­ση των αγοραπωλησιών και
Β) να έ­χει και άλλο ένα μά­τι στην Αθήνα που θα έλεγχε την ό­λη κα­τά­στα­ση που θα διε­μορ­φώ­νε­το ε­κεί.
Ο άν­θρω­πος που διο­ρί­στη­κε για αυ­τή την δουλειά ή­ταν ο Δ. Περ­ρού­κας, γε­ρου­σια­στής α­πο το Αρ­γος, στε­νός πο­λι­τι­κός φί­λος του α­δελ­φού του Ι. Κα­πο­δί­στρια, Βιά­ρου. Ο Περ­ρού­κας έ­φθα­σε στην Α­θή­να στο τέ­λος Σε­πτεμ­βρί­ου 1830 με α­πο­στο­λή να ε­πι­κυ­ρώ­νη ε­πι­το­πί­ως τα χο­τζέ­τια (πω­λη­τή­ρια έγ­γρα­φα) που ε­ξέ­δι­δε ο Χα­τζη ι­σμα­ήλ Μπέ­ης. Η δια­δι­κα­σί­α λοι­πόν ή­ταν η α­κό­λου­θη. Ο Χα­τζη Ι­σμα­ήλ ε­ξέ­δι­δε το πω­λη­τή­ριο έγ­γρα­φο, η ελ­λη­νι­κή ε­πι­τρο­πή ε­ξέ­τα­ζε την νο­μι­μό­τη­τα του και ει­ση­γεί­το στον Δ. Περ­ρού­κα πε­ρί της ε­πι­κυ­ρώ­σε­ως του, ο δε Δ. Περ­ρού­κας ως εκ­πρό­σω­πος της κυ­βερ­νή­σε­ως θα α­πε­φά­σι­ζε για την ο­ρι­στι­κή ε­πι­κύ­ρω­ση της α­γο­ρα­πω­λη­σί­ας. Αυ­τη η δια­δι­κα­σί­α θα γί­νη πη­γή μυ­ρί­ων δει­νών για τα συμ­φέ­ρο­ντα του Ελ­λη­νι­κού δη­μο­σί­ου,α­φού με την προ­σε­λευ­ση πλή­θους α­γο­ρα­στών και τον συ­να­γω­νι­σμό τους για την α­πό­κτη­ση κτη­μά­των, οι τούρκοι ε­ξα­νά­γκα­σαν τους α­γο­ρα­στές να καταβάλλουν το σύ­νο­λο του τι­μή­μα­τος ή­δη κατά την έκ­δο­ση του χο­τζε­τί­ου, έ­τσι που η δια­δι­κα­σί­α της ε­πι­κυ­ρώ­σε­ως που θα α­κο­λου­θού­σε να δέ­χε­ται σημαντικότατη πί­ε­ση από τους ι­σχυ­ρούς α­γο­ρα­στές.

Ερ­χό­με­νος ο Δ. Περ­ρού­κας στην Α­θή­να α­ντί να διευκολύνει τις α­γο­ρα­πω­λη­σί­ες ε­ζή­τη­σε όλως διό­λου να τις μα­ταιώ­ση. Ε­πι­κα­λού­με­νος το άρ­θρο πε­ρί κα­το­χής του πρωτοκόλλου της 3/15 Φεβρουαρίου 1830 και α­φού οι τούρ­κοι κτη­μα­τί­ες δεν εί­χαν κα­το­χή των κτη­μά­των τους το 1830, α­πό το 1822 πού εί­χαν ε­γκα­τα­λεί­ψει την Ατ­τι­κή, έγραψε γι αυ­τό το ζή­τη­μα στον κυ­βερ­νή­τη την 1 Ο­κτω­βρί­ου του 1830. Η α­πά­ντη­ση του Κα­πο­δί­στρια ή­ταν κα­τη­γο­ρη­μα­τι­κά αρ­νη­τι­κή και μά­λι­στα μπο­ρεί να πεί κα­νείς ε­πι­πλη­κτι­κή, υ­πεν­θυ­μί­ζο­ντας στον Δ. Περ­ρού­κα ό­τι κύ­ριος σκο­πός τής α­πο­στο­λής του στην Α­θή­να ή­ταν η διευ­κό­λυν­ση των πω­λή­σε­ων και ό­χι η κα­τάρ­γη­ση τους. Ο Δ. Περ­ρού­κας με την πιο πά­νω ε­πι­στο­λή του ε­ξέ­φρα­ζε την ά­πο­ψη που πολ­λοί έλληνες πρέ­πει να την εί­χαν τό­τε, δηλ. την α­πό­κτη­ση των κτη­μά­των της Ατ­τι­κής α­πό το ελ­λη­νι­κό κρά­τος με μό­νη την πα­ρέ­λευ­ση ά­πρα­κτης της προ­θε­σμί­ας του έ­τους πού εί­χε προ­βλε­φθεί α­πό το πρω­τό­κολ­λο της 3/15 Φε­βρουα­ρί­ου 1830 Μια τέ­τοια ά­πο­ψη δυ­σκό­λευε οπωσδήποτε την πα­ρά­δο­ση της Ατ­τι­κής στους Έλληνες και ή­ταν α­ντί­θε­τη στην πο­λι­τι­κή Κα­πο­δί­στρια που εί­χε δύ­ο στό­χους ε­κεί­νη την πε­ρί­ο­δο. Κυ­ρί­ως την κα­το­χύ­ρω­ση της γης της Ατ­τι­κής σε ελ­λη­νι­κά χέ­ρια ώ­στε να εξασφαλίσει την μελ­λο­ντι­κή της σί­γου­ρη πα­ρά­δο­ση στους έλ­λη­νες,και δευ­τε­ρευό­ντως την ά­με­ση α­πό­δο­ση της, α­φού προς τού­το α­να­πο­φεύ­κτως συ­νε­δέ­ε­το με την ταυ­τό­χρο­νη πα­ρά­δο­ση της Δυ­τι­κής Ελ­λά­δος στους τούρ­κους. Ε­πει­δή δε εί­ναι δύσκολο να πι­στευ­θεί ό­τι ο Ι. Κα­πο­δί­στριας θα έ­φτα­νε μέ­χρι το τέ­λος στην υ­πό­θε­ση της υ­πο­χω­ρη­τι­κό­τη­τας του στο ζή­τη­μα της Δυτικής Ελ­λά­δος και ε­πει­δή α­σφα­λώς θα διέ­βλε­πε την ε­μπλο­κή Α­τι­ι­κής - Ευ­βοί­ας με την Δυ­τι­κή Ελ­λά­δα (αφού άλ­λω­στε ή­ταν και στό­χος του η μα­ταί­ω­ση της πα­ρά­δο­σης της Δυτ. Ελ­λά­δος στους τούρ­κους) πρέ­πει να προηγηθεί ως ε­ξή­γη­ση της ε­πι­μο­νής του για την διε­ξα­γω­γή των α­γο­ρα­πω­λη­σιών ο πρώτος στό­χος, δηλ. η κα­το­χύ­ρω­ση της γης της Ατ­τι­κής σε ελ­λη­νι­κά χέ­ρια.

Τι θα εί­χε συμ­βεί αν τυ­χόν η ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση εί­χε δε­χθεί την ά­πο­ψη Περ­ρού­κα και δεν είχε προ­χω­ρή­σει στην υ­πό­θε­ση των α­γο­ρα­πω­λη­σιών; Το ε­ρώ­τη­μα αυ­τό δεν μπο­ρεί να α­πα­ντη­θεί με βε­βαιό­τη­τα εκ των υ­στέ­ρων. Σί­γου­ρα μια τέ­τοια στά­ση της Ελ­λη­νι­κής πλευ­ράς θα έ­δει­χνε υ­πα­να­χώ­ρη­ση της α­πό την συμ­φω­νί­α που εί­χε ε­πι­τευ­χθεί μό­λις πριν α­πό ενάμιση μή­να στο Ναύ­πλιο. Πι­θα­νό­τα­τα οι α­γο­ρα­πω­λη­σί­ες να διε­κό­πτο­ντο. Και ή­ταν ε­πί­σης πι­θα­νό μια τέ­τοια μο­νο­με­ρής πο­λι­τι­κή α­πό­φα­ση α­να­τρο­πής του πρωτοκόλλου της 3/15 Φε­βρουα­ρί­ου 1830 να ε­νέ­τει­νε τις σχέ­σεις Ελ­λά­δος-Τουρ­κί­ας αλ­λά και Ελ­λά­δος -τριών δυ­νά­με­ων . Το τι θα ε­γί­νε­το με τα τούρ­κι­κα κτή­μα­τα της Ατ­τι­κής εί­ναι πο­λύ δύ­σκο­λο να προβλεφθεί εκ των υ­στέ­ρων. Θα ε­πω­λού­ντο σε ξέ­νους κε­φα­λαιού­χους μα­ζι­κά, θα α­πε­μά­κρυ­ναν οι στό­λοι των τριών δυ­νά­με­ων με την βί­α τούς τούρ­κους α­πό την Α­κρό­πο­λη, θα πα­ρέ­με­ναν α­πώ­λη­τα, ή παρ ό­λα αυ­τά θα τα α­γό­ρα­ζαν κά­ποιοι άλ­λοι με­μο­νω­μέ­νοι α­γο­ρα­στές α­ψη­φώ­ντας την α­ντί­θε­ση της ελ­λη­νι­κής πλευ­ράς, ή α­κό­μη θα υ­πήρ­χε με­τα­γε­νέ­στε­ρη α­πό­φα­ση της συν­δια­σκέ­ψε­ως του Λον­δί­νου γι αυ­τό το ζή­τη­μα; Όλες οι πιο πά­νω εκδοχές θα παραμείνουν βέ­βαια εκδοχές α­φού η Ι­στο­ρί­α δεν γρά­φε­ται ού­τε ε­ξη­γεί­ται α­να­δρο­μι­κά. Ε­κεί­νο που εί­ναι βέ­βαιο εί­ναι ό­τι η Ελ­λη­νι­κή πλευ­ρά έ­κα­νε μια ε­πι­λο­γή ή­πια , μιά ε­πι­λο­γή πού προ­ω­θού­σε κλί­μα μιάς κά­ποιας στα­θε­ρό­τη­τας και συ­νερ­γα­σί­ας στην πε­ριο­χή.

Στις αρ­χές Ο­κτω­βρί­ου 1830 η δια­δι­κα­σί­α των α­γο­ρα­πω­λη­σιών εί­χε α­πο­σα­φη­νι­στεί και οι α­γο­ρα­στές ό­λο και πλή­θαι­ναν. Οι α­γο­ρα­πω­λη­σί­ες που εί­χαν γίνει μέ­χρι την 25 Νο­εμ­βρί­ου 1830 έ­φθα­ναν τις 365 και το πο­σό που ή­δη εί­χε κα­τα­βλη­θεί ο­λό­κλη­ρο στους Τούρ­κους ή­ταν της τά­ξε­ως του 1.250.000 γροσ­σί­ων. Είναι φα­νε­ρό ό­τι πλή­θος α­γο­ρα­στών εί­χε προσέλθει για να α­γο­ρά­σει κτή­μα­τα. Οι χα­μη­λές τι­μές, η με­γά­λη πι­θα­νό­τη­τα για να γί­νει η Α­θή­να πρω­τεύ­ου­σα του νέ­ου κρά­τους, ή προσ­δο­κί­α για με­γά­λα κέρ­δη από την αύ­ξη­ση των τι­μών των κτη­μά­των, και ή πρό­βλε­ψη για την ά­με­ση εν­σω­μά­τω­ση της Ατ­τι­κής στο ελ­λη­νι­κό κρά­τος ή­ταν οι λό­γοι που πα­ρε­κί­νη­σαν για τις α­γο­ρές αυ­τές. Αν λη­φθεί υπ ό­ψη ό­τι το σύ­νο­λο των α­γο­ρα­πω­λη­σιών που έ­γι­ναν στην Ατ­τι­κή μέ­χρι τον Σε­πτέμ­βριο του 1831 δεν ή­ταν πάνω από 900 , ε­ξά­γε­ται το συμπέρασμα ό­τι οι α­γο­ρα­πω­λη­σί­ες, α­πό τον Ο­κτώ­βριο του 1830 και με­τά ε­γέ­νο­ντο με πο­λύ γρή­γο­ρο ρυθ­μό.

Ο γορ­γός ρυθ­μός με τον ο­ποί­ο ε­γέ­νο­ντο οι α­γο­ρα­πω­λη­σί­ες δεν ά­φη­νε και πολ­λά πε­ρι­θώ­ρια χρό­νου στην Ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση για να εξοικονομήσει κε­φά­λαια για μια μα­ζι­κή α­γο­ρά κτη­μά­των στην Ατ­τι­κή. Μια α­γο­ρά που θα ή­ταν οι­κο­νο­μι­κά συμ­φέ­ρου­σα, κοι­νω­νι­κά α­πο­δο­τι­κή και πο­λι­τι­κά ση­μα­ντι­κή. Οι­κο­νο­μι­κά συμ­φέ­ρου­σα λό­γω της χα­μη­λής τι­μής των κτη­μά­των, κοι­νω­νι­κά α­πο­δο­τι­κή για­τί θα υ­πήρ­χε η δυ­να­τό­τη­τα για δη­μιουρ­γί­α πολ­λών γε­ωρ­γών μικροϊδιοκτητών, και ση­μα­ντι­κή πο­λι­τι­κά για­τί στον χώ­ρο που κατά πά­σα πι­θα­νό­τη­τα προ­ε­βλέ­πε­το για κα­θέ­δρα του νέ­ου κρά­τους θα υ­πήρ­χε δη­μό­σια γη που θα κα­θι­στού­σε ευ­χε­ρέ­στε­ρη την ά­σκη­ση ε­λέγ­χου και πο­λι­τι­κής γης από την κυ­βέρ­νη­ση. Έτσι η γη της Ατ­τι­κής περ­νού­σε σε λί­γα χέ­ρια, χω­ριά ο­λό­κλη­ρα ε­πω­λού­ντο και οι κολίγοι ακολουθούσαν την τύ­χη τους, δη­μό­σια γη στην Ατ­τι­κή που­θε­νά. Η ε­πι­στο­λή Ευ­νάρ­δου προς την Γαλ­λι­κή Βου­λή για ε­ξα­σφά­λι­ση δα­νεί­ου ,την 10/12/1830 ή­δη ή­ταν πο­λύ κα­θυ­στε­ρη­μέ­νη ό­πως και κα­θυ­στε­ρη­μέ­νη ή­ταν και η τε­λευ­ταί­α προ­σπά­θεια του Ι. Κα­πο­δί­στρια για δά­νειο με τον σκο­πό της μα­ζι­κής α­γο­ράς ό­πως φαί­νε­ται α­πό ε­πι­στο­λή της 10/22 Νο­εμ­βρί­ου 1830 προς τον Στούρ­τζα στην Ο­δησ­σό με την ο­ποί­α προ­έ­τρε­πε τους κε­φα­λαιού­χους της Ο­δησ­σού να α­γο­ρά­σουν απ ευ­θεί­ας γη α­ξί­ας 50.000 ε­σκού­δων στην Ελ­λά­δα ή να δώ­σουν δά­νειο προς τού­το στην ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση.
Η­δη η Δού­κισ­σα της Πλα­κε­ντί­ας έ­χει κά­νει το σύ­νο­λο των α­γο­ρών της, κυ­ρί­ως σε ε­λαιό­δεν­δρα , ο Κ. Ζω­γρά­φος και ο Ι. Σού­τσος ο­μού με­τά του πρί­γκι­πος Κα­τα­κου­ζη­νού, ο Υ­δραί­ος κα­πε­τάν Θε­ο­δω­ρά­κης, έ­χουν α­γο­ρά­σει με­γά­λα κτή­μα­τα που πε­ριεί­χαν δά­ση, βου­νά, λί­μνες, χω­ριά ο­λό­κλη­ρα, ο Φίν­λαι­η έ­χει προ­βεί σε α­γο­ρές σπι­τιών και οι­κο­πέ­δων στην πό­λη της Α­θή­νας.

Σε αυ­τή την χρο­νι­κή πε­ρί­ο­δο, δη­λα­δή α­πό Σε­πτέμ­βριο 1830 έ­ως και Δε­κέμ­βριο του 1830 ε­πω­λή­θη­σαν συ­νο­λι­κά τα 9/10 των ο­θω­μα­νι­κών κτη­μά­των της Ατ­τι­κής, μι­κρών και με­γά­λων. Ποιά ή­ταν η στά­ση της ελ­λη­νι­κής κυ­βέρ­νη­σης στον κα­ται­γι­σμό αυ­τό των α­γο­ρα­πω­λη­σιών; Α­πα­ντώ­ντας σε αυ­τό το ε­ρώ­τη­μα α­ξί­ζει να σχο­λια­σθεί η στά­ση του γε­ρου­σια­στή Δ. Περ­ρού­κα στην πιο πά­νω πε­ρί­ο­δο. Όπως εί­δα­με και πιο πά­νω ο Δ. Περ­ρού­κας έ­φθα­σε στην Ατ­τι­κή πε­ρί το τέ­λος Σε­πτεμ­βρί­ου 1830.

Α­πό την πρώ­τη του ε­πι­στο­λή στον Κα­πο­δί­στρια της 1ης Ο­κτω­βρί­ου 1830 ή­ταν φα­νε­ρό πως δεν ή­ταν ι­διαί­τε­ρα ευ­χα­ρι­στη­μέ­νος από την δια­νοι­γό­με­νη προ­ο­πτι­κή γιά την πε­ριέ­λευ­ση ό­λων των ο­θω­μα­νι­κών ι­διο­κτη­σιών στα χέ­ρια ι­διω­τών, ελ­λή­νων και ξέ­νων. Ο Δ. Περ­ρού­κας πρέ­πει να θε­ω­ρη­θή, λό­γω και της πο­λι­τι­κής του φι­λί­ας με τον Βιά­ρο Κα­πο­δί­στρια, πώς α­πη­χού­σε τις θέ­σεις πά­νω σε αυ­τό το ζή­τη­μα του πε­ρι­βάλ­λο­ντος του Κυ­βερ­νή­τη και πι­θα­νό­τη­τα και του ι­δί­ου του Κα­πο­δί­στρια, θέ­σεις που ή­ταν α­ντί­θε­τες (ό­πως θα φα­νεί και με­τέ­πει­τα, στον σχη­μα­τι­σμό με­γά­λης γαιο­κτη­σί­ας στην Ατ­τι­κή και στην Εύ­βοια) άλ­λω­στε η α­ντί­θε­ση του Κα­πο­δί­στρια πρός στους με­γά­λους γαιο­κτή­μο­νες της Πε­λο­πον­νή­σου εί­ναι γνω­στή. Αρ­κε­τές φο­ρές ε­ξέ­φρα­ζε βέ­βαια αυ­τές τις θέ­σεις και α­πό­ψεις με τρό­πο που υ­πε­ρέ­βαι­νε και την αρ­χι­κή βού­λη­ση των κυ­ρί­ως ε­χό­ντων αυ­τές τις θέ­σεις. Ο Δ. Περ­ρού­κας λοι­πόν έ­μει­νε στην Α­θή­να μό­λις μέ­χρι την 21 Ο­κτω­βρί­ου 1830. Όταν διε­πί­στω­σε την έ­κτα­ση που έ­παιρ­ναν οι α­γο­ρα­πω­λη­σί­ες και το ό­τι
με­τε­βι­βά­ζο­ντο ε­κτός των άλ­λων και τα με­γά­λα κτή­μα­τα της Ατ­τι­κής αλ­λά και της Εύ­βοιας με τέ­τοιο τρό­πο ώ­στε να σχη­μα­τί­ζε­ται με­γά­λη γαιο­κτη­σί­α α­νε­χώ­ρη­σε για το Ναύ­πλιο. Οι Ελ­λη­νες αλ­λά και οι ξέ­νοι α­γο­ρα­στές τό­τε α­πέ­δω­σαν την α­να­χώ­ρη­ση του αυ­τή σε ο­δη­γί­ες του κυ­βερ­νή­τη ώ­στε να στα­μα­τή­σουν οι α­γο­ρα­πω­λη­σί­ες και να αποθαρρυνθούν οι α­γο­ρα­στές ώ­στε να μεί­νουν α­πώ­λη­τα, κυ­ρί­ως τα με­γά­λα κτή­μα­τα, και να μπορέσει να τα αγοράσει με­τέ­πει­τα η ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση. Δεν πρέ­πει να εί­χαν και πο­λύ ά­δι­κο α­φού σε ε­πι­στο­λή Περ­ρού­κα προς τον Κα­πο­δί­στρια της 17 Νο­εμ­βρί­ου 1830 ο Περ­ρού­κας α­σχο­λεί­ται με αυ­τό το ζή­τη­μα. Αλ­λά και α­πό ε­πι­στο­λή του Κ. Ζω­γρά­φου προς τον Α. Λου­ριώ­τη της 5/17 Νο­εμ­βρί­ου 1830 φαί­νε­ται ό­τι η Ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση έ­κα­νε την ύ­στα­τη της προ­σπά­θεια για να ανακόψει τις πω­λή­σεις των με­γά­λων κτη­μά­των ώ­στε ε­ξα­σφα­λί­ζο­ντας κά­ποιο δά­νειο να προβεί στην α­γο­ρά τους για λογαριασμό του έ­θνους. Η άρ­νη­ση του Χα­τζη Ι­σμα­ήλ Μπέ­η στις αρ­χές Νο­έμ­βριου του 1830 να εκ­δί­δει χο­τζέ­τια για με­γά­λα κτή­μα­τα ή­ταν α­πο­τέ­λε­σμα της προ­σπά­θειας αυ­τής της κυ­βέρ­νη­σης. Δεν φαί­νε­ται ό­μως να πε­ρί­με­νε πο­λύ ο Χα­τζη Ι­σμά­ηλ Μπέ­ης α­φού ή­δη μέ­χρι τέ­λους Δε­κεμ­βρί­ου του 1830 εί­χε πω­λη­θεί σχε­δόν ό­λη η κτη­μα­τι­κή πε­ριου­σί­α των Οθωμανών στην Ατ­τι­κή. Σε άλ­λη ε­πι­στο­λή της 5ης Νο­εμ­βρί­ου 1830 του γραμ­μα­τέ­α του Δ. Περ­ρού­κα, Α. Μί­χου, πε­ρι­γρά­φε­ται με λε­πτο­μέ­ρειες το κλί­μα α­νη­συ­χί­ας που εί­χε δη­μιουρ­γή­σει η α­να­χώ­ρη­ση Περ­ρού­κα,ό­πως και τα προ­βλή­μα­τα με­τα­ξύ των α­γο­ρα­στών για την προ­τε­ραιό­τη­τα στην ε­ξέ­τα­ση α­πό την ε­πι­τρο­πή των πω­λη­τη­ρί­ων εγ­γρά­φων (χο­τζε­τί­ων) αλ­λά και το ό­τι η ε­πι­τρο­πή δεν του εί­χε α­πο­στεί­λει ει­μή μό­νο 6 α­κό­μη πω­λη­τή­ρια ε­νώ εί­χε ε­ξε­τά­σει πο­λύ πε­ρισ­σό­τε­ρα.

Ο Δ. Περ­ρού­κας ε­πέ­στρε­ψε στην Α­θή­να στις 18 Δε­κεμ­βρί­ου 1830 και έ­κτο­τε θα έ­πρε­πε να συνεχίσει τις ε­πι­κυ­ρώ­σεις των μέ­χρι τό­τε γε­νο­μέ­νων πω­λη­τη­ρί­ων μέ­σα σε έ­να κλί­μα αναμονής και α­βε­βαιό­τη­τας για το τι θα ε­πα­κο­λου­θού­σε σχε­τι­κά με την α­πό­δο­ση ή ό­χι της Ατ­τι­κής α­πό τους Τούρ­κους στους Ελ­λη­νες. Τι συ­ζή­τη­σε ά­ρα­γε ο Περ­ρού­κας στο Ναύ­πλιο και με ποιους; Είναι α­δύ­να­τον να μην συ­ζή­τη­σε α­κό­μη και με τον ί­διο τον Ι. Κα­πο­δί­στρια για τα ζη­τή­μα­τα αυ­τά. Η δια­πί­στω­ση δε ό­τι το δά­νειο δεν θα ερ­χό­ταν πο­τέ θα είχε α­πό τό­τε ο­δη­γή­σει σε σκέ­ψεις για το πώς θα α­ντι­με­τω­πί­ζε­το η κα­τά­στα­ση που ε­δη­μιουρ­γεί­το στην Ατ­τι­κή. Μια κα­τά­στα­ση ό­που η δη­μό­σια γη θα ε­ξέ­λι­πε πα­ντε­λώς και η με­γά­λη γαιο­κτη­σί­α θα ή­το γε­γο­νός. Το ό­τι ό­ταν ε­πέ­στρε­ψε στην Α­θή­να δεν προ­έ­βη σε καμία ε­πι­κύ­ρω­ση δεί­χνει σα­φώς ό­τι στο Ναύ­πλιο ε­πε­λέ­γη μιά στά­ση α­να­μο­νής α­πό πλευ­ράς της κυ­βερ­νή­σε­ως. Μιά τέ­τοια στά­ση που δεν θα έ­φερ­νε κά­ποιο αυ­το­τε­λές ε­μπό­διο στην πα­ρά­δο­ση
του­λά­χι­στον της Ατ­τι­κής στα χέ­ρια των Ελ­λή­νων, πέ­ρα βέ­βαια α­πό την εν­δε­χό­με­νη ε­μπλο­κή του ζη­τή­μα­τος με αυ­τό της Δυ­τι­κής Ελ­λά­δος. Νο­μί­ζω πώς ή­δη οι α­πο­φά­σεις εί­χαν λη­φθεί α­πλώς ή­ταν ζή­τη­μα χρό­νου για τό πό­τε θα ε­ξε­δή­λώ­ντο.

Και αν α­κό­μη υ­πο­τε­θεί ό­τι οι Τούρ­κοι θα πα­ρέ­δι­δαν την Ατ­τι­κή στις 22 Ια­νουα­ρί­ου 1831 στους Έλληνες είναι σα­φές ό­τι μέ­χρι τέ­λους Δε­κεμ­βρί­ου 1830 εί­χαν προ­λά­βει και εί­χαν πω­λή­σει ό­λες σχε­δόν τις ι­διο­κτη­σί­ες τους μι­κρές ή με­γά­λες. Όλη λοι­πόν η γη της Ατ­τι­κής που κα­τέ­χε­το α­πό τους Τούρ­κους εί­χε πε­ρά­σει στα χέ­ρια κυ­ρί­ως Ελ­λή­νων αλ­λά και ξέ­νων κτη­μα­τιών. Μό­νον οι πε­ριου­σί­ες των τουρ­κι­κών ιε­ρών να­ών (τζα­μιών ) και αυ­τές οπωσδήποτε ό­χι ό­λες θα έ­με­ναν στην κα­το­χή του Ελ­λη­νι­κού κρά­τους.

Είναι χρή­σι­μο να σημειωθεί ε­δώ ότι σε ό­λη αυ­τή την χρο­νι­κή πε­ρί­ο­δο των τριών μη­νών οι τούρ­κοι ου­δέ­πο­τε ε­νε­φά­νι­σαν τί­τλους ι­διο­κτη­σί­ας των κτη­μά­των τους ι­σχυ­ρι­ζό­με­νοι ό­τι ό­λοι εί­χαν κα­τα­στρα­φεί ­κα­τά την κα­τά­λη­ψη της Α­κρό­πο­λης από τους έλ­λη­νες το 1822.

Α­κό­μη ουδόλως ε­νε­φά­νι­σαν και το κτη­μα­το­λό­γιο της Ατ­τι­κής για το ο­ποί­ο προ­έ­βαλ­λαν την ίδια δι­καιο­λο­γί­α. Ο ι­σχυ­ρι­σμός ό­μως αυ­τός υ­πέ­κρυ­βε δο­λιό­τη­τα και σκο­πι­μό­τη­τα που συ­νί­στα­το στο ε­ξής. Τυ­χόν εμ­φά­νι­ση του κτη­μα­το­λο­γί­ου ή των τί­τλων των τούρ­κων κτη­μα­τιών θα ε­φα­νέ­ρω­νε α­μέ­σως την ι­διο­τυ­πί­α του νο­μι­κού κα­θε­στώ­τος των με­γά­λων κτη­μά­των που πε­ριεί­χαν βου­νά, δά­ση, λί­μνες και βο­σκές , που μόνο κατά δι­καί­ω­μα ε­ξου­σιά­σε­ως α­νή­καν στους ι­διώ­τες, και θα δη­μιουρ­γού­σε προ­βλή­μα­τα για το αν ε­δι­καιού­ντο να τα πω­λή­σουν ή ό­χι. Ο ι­σχυ­ρι­σμός αυ­τός των τούρ­κων ή­ταν και έ­νας α­πό τούς κύ­ριους λό­γους για την κα­θιέ­ρω­ση των μαρ­τυ­ριών των γη­γε­νών Α­θη­ναί­ων ως του μό­νου μέ­σου α­πο­δεί­ξε­ως και για την νο­μι­μο­ποί­η­ση των τούρ­κων πω­λη­τών και για το αν τα πω­λού­με­να ή­ταν δη­μό­σια ή ι­διω­τι­κή πε­ριου­σί­α και για τον κα­θο­ρι­σμό και την ε­ξεύ­ρε­ση των ο­ρί­ων των πω­λου­μέ­νων κτη­μά­των.

Οι λό­γοι που έ­κα­ναν δυ­να­τή την πραγ­μα­το­ποί­η­ση τό­σων πολ­λών α­γο­ρών σε τό­σο μι­κρό χρο­νι­κό διά­στη­μα και μά­λι­στα σε μιά ε­πο­χή ,και σε μια περιοχή πού τα χρη­μα­τι­κά μέ­σα ή­ταν πε­ριο­ρι­σμέ­να ή­ταν
Α) Οι χα­μη­λές τι­μές των πω­λου­μέ­νων κτη­μά­των.
Β) Το πε­ριο­ρι­σμέ­νο του χρό­νου μέ­σα στο ο­ποί­ο έ­πρε­πε να γί­νουν οι α­ο­γρα­πω­λη­σί­ες.
Γ) Η προσ­δο­κί­α α­μέ­σων και με­γά­λων κερ­δών.
Δ) Το εν­δε­χό­με­νο να καταστεί η Α­θή­να πρω­τεύ­ου­σα του νέ­ου κρά­τους.
Ε) Η βε­βαιό­τη­τα για το ­ό­τι η Ατ­τι­κή σε οποιαδήποτε πε­ρί­πτω­ση πο­λι­τι­κής με­τα­βο­λής θα εν­σω­μα­τώ­νε­το οπωσδήποτε στο νέ­ο κρά­τος.

Στ) η διευ­κό­λυν­ση εκ μέ­ρους της ελ­λη­νι­κής κυ­βερ­νή­σε­ως των πω­λή­σε­ων με την δη­μό­σια α­να­κοί­νω­ση του Αυ­γού­στου του 1830.

2ο Απόσπασμα από το βιβλίο «Οι πωλήσεις των Οθωμανικών Ιδιοκτησιών της Αττικής. 1830-1831»του Θωμά Δρίκου.

Μάρτης 1993. εκδόσεις Τροχαλία.